Halk arasında ağız kuruluğu olarak bilinen xerostomia tükürük üretiminin azaldığı ya da durduğu bir belirtidir. Hastalık olmamakla birlikte birçok hastalığın belirtisi olabilir.
Tükürük ağzı kayganlaştırdığı gibi yutmayı kolaylaştırır ve yiyecekleri tadabilmemizi sağlar. Tükürük aynı zamanda ağızdaki yiyecek kırıntılarını temizlediği ve asit oranını dengeleyip dişe mineral katkısı yaptığı için de doğal bir çürük düşmanıdır. Tükürük salgılanması azaldığında veya bittiğinde dişlerde ve dişetlerinde çürüme riski artar. Xerostomia görünen insanlarda ağızdaki yumuşak dokuyu etkileyen hastalıklar baş gösterir. Ek olarak yiyeceklerden alınan tad da azalacağından beslenmeniz kötüleşebilir.
Ağız Kuruluğunun Nedenleri
Xerostomia, birkaç sebepten ötürü ortaya çıkabilir. Bunlardan sık görülenleri:
- İlaçların yan etkisi — Ağız kuruluğu ağrı kesici, mide ilacı, antidepresan ve antihistamin gibi reçeteli veya reçetesiz yüzlerce ilaçtan kaynaklanıyor olabilir. Yaşlı insanların aldıkları ilaçların sayıları ve türlerinden dolay , oluşma ihtimali çok yüksektir.
- Bir enfeksiyon veya hastalığın komplikasyonu — Şeker hastalığı, anemi, sistik fibrosis, romatizma, hipertansiyon ve HIV virüsünün ağız kuruluğuyla bağlantısı olabilir. Xerostomia aynı zamanda bağışıklık sistemini yok ederek vücuttaki antikorların tükürük ve gözyaşı bezlerine saldırmasını sağlayan Sjögren hastalığı yüzünden de olabilir. Kabakulak gibi bazı viral hastalıklar da tükürük üretimini etkileyerek xerostomia olmasını sağlar.
- Su kaybı — su kaybına yol açan herhangi bir durum ağız kuruluğuna yol açabilir. Ateş, aşırı terleme, kan kaybı ve yanıklardan kaynaklanan su kaybı da sebepler arasındadır.
- Radyasyon tedavisi — Kanser tedavisinde yararlanılan radyasyon terapisi de xerostomia’ya yolaçabilir.
- Tükürük bezlerinin ameliyatla alınması
Ağız Kuruluğu Belirtileri
Xerostomianın kendisi bir belirti olmasına rağmen, aşağıdaki belirtiler eşliğinde ortaya çıktığı söylenebilir:
- Devamlı susama
- Özellikle dilde yanma ve uyuşma hissi
- Kırmızı ve kuru bir dil
- Ağızda ve dudak kenarlarında yaralar
- Yutkunmada zorluk
- Bozuk bir tat alma hissi
- Şişkin bir boğazve kısık ses
- Kokan nefes
- Konuşurken zorlanma
- Kuru bir burun
- Kuru ve çatlamış dudaklar
- Çürük gibi diş problemlerinde artış
- Takma diş ve protez kullanırken zorlanma
- Ağızda tekrar eden enfeksiyonlar
Teşhis
Yukarıda da bahsettiğim gibi xerostomia hastalık değil belirtidir. Diş hekiminize kurumuş ağzınızdan bahsettiğinizde size tıbbi geçmişiniz hakkında sorular soracak ve belirtileri anlatmanızı isteyecektir. Kullandığınız reçeteli ve reçetesiz ilaçları sorarak ağzınızdaki tükürük salgılanmasına, çatlak ve yaralara bakarak çürük olup olmadığını kontrol eder.
Beklenen Süre
Xerostomianın belirtileri tedavi edilebilir, fakat sebepleri tanımlanıp tedavi edilene kadar ortaya çıkma ihtimali vardır. Tükürük bezlerinin alındığı veya yok olduğu zamanlarda bu durum kalıcıdır. Kanser tedavisinde kullanılan radyasyon terapisi tükürük bezlerinin tükürük üretimi kalıcı olarak durdurabilir.
Alınabilecek Önlemler
Kuru ağzı engellemek için önce bunu ortaya çıkaran şeylerden kaçınmak gerekir. Örneğin ağız kuruluğu kullandığınız bir ilaçtan kaynaklanıyorsa, doktorunuz size ağzı daha az kurutan bir ilaç tavsiye edecektir.
Ağız Kuruluğu Tedavisi
Xerostomianın tedavisi 3 alanda yoğunlaşır: Belirtilerin azaltılması, diş çürümesinin engellenmesi ve tükürük salgılanmasının arttırılması. Doktorunuz kişisel temizliğinize dikkat etmenizle birlikte, düzenli diş fırçalamanızı ve düzenli olarak diş hekiminizi ziyaret etmenizi tavsiye eder. Doktorunuz tedavi için diş hekiminizle beraber çalışmaya başlayabilir.
Tedavi, problemin ciddiyetine ve ağız kuruluğunun sebebine bağlıdır. Çürüklerin engellenmesi için fluorid tedavisi tavsiye edilebilir. Yapay tükürük ürünleri spray ve jel formatlarında eczanelerde satılmaktadır. Doktorunuz durumun ciddiyetine göre daha fazla tükürük üretilmesini sağlayan bir ilaç verebilir.
Belirtilerin azalması için aşağıdakileri deneyebilirsiniz;
- Ağzınızı ıslak tutmak için sıklıkla su için. Gün ve gece boyu yanınızda su bulundurun.
- Şekersiz şekerleme tüketmeye çalışın. Şekerlemeler ağız kuruluğu kadar çürüğe de yol açarlar. Özellikle xylitol içeren sakız vb ürünler hem doğal bir yapay tatlandırıcıdır hemd e tükürük akışını stimüle ederler.
- Eğer sakız çiğniyorsanız şekersiz sakız deneyin.
- Eczanelerde satılan ağız nemlendiricilerini deneyin.
- Alkol içermeyen ağız gargaraları kullanın.
- Tuzlu ve kuru yiyeceklerden (kraker, kurabiye, tost) ve yoğun şeker içeren içeceklerden uzak durun.
- Alkol ve kafein içeren içeceklerden uzak durun. Bunlar idrarı çoğaltarak sıvı kaybını arttırırlar.
- Sigaradan uzak durun.
- Kuru dokulardaki tahrişi azaltmak için dudaklarınızda nemlendirici krem kullanın ve yumuşak uçlu bir diş fırçası kullanın.
Ne zaman bir profesyonele başvurmalı?
Ağız kuruluğunun belirtileri çok çeşitlidir. Ağız kuruluğu olup olmadığını kesin olarak ancak diş hekiminiz veya doktorunuz belirleyebilir. Eğer belirtileri hissediyorsanız, bunu diş hekiminizle paylaşabilirsiniz. Tedavi edilmeyen ağız kuruluğu sağlıklı bir ağızda bile çok hızla çürümeye yol açabilir. Eğer devamlı su içiyor ve kuru yiyecekleri yutmak için içeceğe ihtiyaç duyuyorsanız bunu diş hekimizle paylaşmanız gerekir.
Öngörü
Düzgün bir tedaviyle çoğu hastanın ağız kuruluğu geçirilerek konuşma ve yutmadaki rahatsızlıklar geçirilebilir. İyi bir ağız bakımıyla, ağız kuruluğuna sahip kişilerdeki rahatsızlıklar azaltılabilir.
