Milattan Önce 7000 Yılından Günümüze Diş Fırçasının Tarihi ve Misvağın Yeri

Yapılan araştırmalar sonucunda, insanların hayatta vazgeçemeyeceği en önemli eşya diş fırçası çıktı. Araba değil, bilgisayar değil, diş fırçası. Peki bu muhteşem alet ne zamandan beri hayatımızda var, ilk kimler kullandı, nereden çıktı?

İnsanlık tarihinin ilk diş fırçası, insan parmağı. Antik Mısırlıların, M.Ö. 5000’lerde “diş tozu” ürettiğini biliyoruz; bu, dünyadaki ilk diş macunu aynı zamanda! Bu “diş tozu”; öküz toynaklarının, reçineden, yumurta kabuğu parçacıklarının ve süngertaşı tozundan oluşuyor. Bu tozun birlikte kullanıldığı herhangi bir alete ulaşılamadığından, o dönemde dişleri temizlemek için parmakların kullanıldığını varsayılıyor.

Aromalı Çiğneme Çubukları

Diş temizlemek için ilk olarak “çiğneme çubuğu” adı verilen bir alet kullanılmış. Antik Babil’de M.Ö. 3500-3000 yılları arasında kullanılan bu alet, ince bir dal şeklindeydi. Çinliler bu aleti daha da geliştirmiş. Antik Çin yazılarına göre, M.Ö. 1600’lü yıllarda çiğneme çubukları ağız kokusunu temizlesin diye aromalı ağaçlardan yapılıyor ve bir tarafı keskinleştiriliyormuş.

1223 yılındaki yazılara baktığımızda Çinlilerin, at kıllarından yapılmış bir diş temizleyici kullandığını ve bunun ilk gerçek “diş fırçası” olduğunu söyleyebiliriz. Bu icat çok işlevsel olmasa da, daha iyi fırçaların icadı için zemin hazırlamış gibi görünüyor. Yıllar içinde pek çok farklı hayvanın kılları diş temizlemek için kullanıldı. Ortaçağ’da Doğu’da yaban domuzu kılı, Batı’da ise at kılı ve kaz tüyü tercih ediliyordu.

Misvak İlk Defa Müslümanlar Tarafından Mı Kullanıldı?

Misvakın sandığımızın aksine ilk defa Müslümanlar tarafından değil de Babiller tarafından M.Ö. 7000 yılında kullanıldığı biliniyor. Daha sonra Japonlar da “koyoji” adını verdiği misvakı kullanıyor. Romalıların dişlerini ovalamak ve masaj yapmak için kullandığı misvakı aynı zamanda kürdan olarak da kullandığı bilgisi de var kayıtlarda. Misvakın antik Mısır’da kullanıldığı biliniyor.

Misvak Neden Bu Kadar Önem Kazanmıştır?

Vücut ve zihin temizliğine önem veren İslam dininde, rutin bir ibadet öncesinde bile abdest alırken ağız temizliği şartı aranıyor. Ağzımız vücudumuza açılan bir yoldur ve mikro organizmaların ilk yerleştiği yerdir. Ağız hijyeninin bozuk olması ve kötü bir ağız florasına sahip olmanız tüm vücudunuzu etkileyen sistemik sorunlara yol açabilir. Birçok söyleminde misvakın ve ağız temizliğinin öneminden bahseden Hz. Muhammed, ümmetine misvak kullanmayı önermiştir.

Misvak Ne Kadar Etkilidir?

Misvak, Arabistan’da bulunan erak ağacının dalından -erak dalı yoksa zeytin dalından da kesilebilir- belli bir uzunlukta kesilerek elde edilir. Latince ismi “salvadora persica” olan ağacın odunu çok liflidir, bu da diş aralarını ve yüzeylerini etkili bir şekilde temizlemesini sağlar. Fakat burada önemli husus şudur; misvak sadece dişlerin arasına girerek değil, özünde bulunan antiseptik maddeler sayesinde sahip olduğu antibakteriyel özelliği ile de diş sağlığına faydalıdır. İçeriğindeki selüloz fiziksel olarak dişlerin temizlenmesini kolaylaştırır, kokulu reçine temizlik sonrasında ağzın güzel kokmasını sağlar, tuz ve potasyum klorür ödemi azaltır, uçucu yağlar da dişlerin yüzeyindeki plak birikimini zorlaştırır.

Günümüzde Ağız Sağlığı İçin Misvak Kullanılmalı Mıdır?

Ağız sağlığına bakteri birikimini azaltmak ve ağız florasındaki zararlı bakterileri etkisiz hale getirmek için modern tıpta kullandığımız en etkili ilaçların başında “klorheksidin glukonat” içerikli ağız gargaraları ve “triclosan” (triklosan) içerikli diş macunları gelir. Bu kimyasalların ağır kimyasallar olduğu ve fazla kullanımında olumsuz yan etkileri olduğunu bilmeniz gerekir. Bunlarla yapılan bilimsel çalışmalardaki karşılaştırmalarda misvakın benzer bir antibakteriyel etki göstererek ağızdaki zararlı bakterileri azalttığı ortaya çıkmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 1986 ve 2000 yılında yayımladığı ağız hijyeni raporlarında misvak kullanılmasını önermiştir. Burada atlanmaması gereken konu, misvak hakkında yapılan bu çalışmaların daha fazla araştırma ile desteklenerek bilimsel bir altyapıya kavuşmasıdır.

Bu tip ürünlerle ilgili en temel sorunlardan biri temin edilmeleridir. Ayrıca diş ve diş eti hastalıklarının en büyük sebeplerinden biri de dişlerin arasında biriken plaklardır ve bunların mutlaka mekanik olarak -diş ipi ve ara yüz fırçaları ile- ortadan kaldırılması gerekir.

Günümüzde ağız sağlığını korumak için birçok modern ürün geliştirilmiştir. Diş Hekimi Onur Öztürk olarak benim tavsiyem şudur: Diş hekiminizle konuşup sizin için doğru ağız bakım ürünlerini seçerek, ağız sağlığınızı ve hijyeninizi en doğru şekilde korumak. Sonrasında da isterseniz desteklemek amacıyla -peygamberimizin de sünneti olan- misvak kullanarak, hem ekstra ağız bakımı sağlamak hem de misvakın içeriğindeki doğal antiseptik özelliklerden faydalanmak akıllıca olacaktır.

Diş Fırçası Fikrini Hapishanede Geliştirdi

“Diş fırçası” ifadesi ile ilk defa 1690’da karşılaşıyoruz. Anthony Wood isimli biri otobiyografisinde, başka bir adamdan “diş fırçası satın aldığından” bahsediyor. 1780 yılına gittiğimizde ise William Addis adında bir girişimcinin ilk diş fırçası imalatını gerçekleştirdiğini görüyoruz. Addis bu tarihten 10 yıl önce hapishanedeyken, diş temizleme yönteminin geliştirilebileceğini düşünüyor. Küçük bir hayvan kemiği alıyor, içine delikler açıyor, saç telleriyle bağlıyor, onları zamkla yapıştırıyor ve bir diş fırçası elde ediyor. Yapımı oldukça basit olan bu el yapımı fırça o kadar işe yarıyor ki William Addis, hapishaneden çıkar çıkmaz bunu bir işe dönüştürüyor ve kısa zamanda bu işten zengin oluyor. Addis’in şirketi Wisdom Diş Fırçaları günümüzde de varlığını sürdürüyor.

1857’de ise H. N. Wadsworth, ABD’de diş fırçası üretimi için ilk patenti alıyor. 1885’de de toplu üretilen diş fırçaları için bazı temel şartlar, kurallar getiriliyor.

Biraz daha günümüze yaklaşalım; 1937 yılında DuPont’un naylonu icat etmesi ile diş fırçası tarihinde bir devrim yaşanıyor ve hayvan kıllarının yerini naylon alıyor. 1930’lardan beri aynı ürünü, 1780’lerden beri de aynı modeli kullandığımızı söyleyebiliriz.

Artık hem elektrikli hem de sonik diş fırçaların olduğu günümüzde artık diş fırçalarının şekilleri, renkleri gibi detaylar önem kazanmış durumdadır.

Bugün Hangi Diş Fırçasını Kullanmamız Gerekir?

Ağız sağlığımızdaki en önemli husus olan mekanik temizliği sağlamak için en etkili aracın diş fırçası olduğu tartışmasız bir gerçektir. Diş hekiminizin önereceği klasik bir diş fırçasını doğru bir şekilde kullanmak bu konudaki ihtiyacınızı karşılayacaktır.

Bugün Mars’a gitmenin planlarının yapılığı bir çağda yaşıyoruz. Böyle bir dönemde bir diş hekimi olarak benim düşüncem ağız sağlığı için imkânlar dahilinde daha sofistike ürünlerin kullanılması gerektiği yönündedir. Neredeyse 9000 yıllık tarihi olan diş fırçası yerine bugün geliştirilen “elektrikli diş fırçaları” hem çocuklar hem de yetişkinler için daha efektif bir ağız sağlığı ve bakımı sağlamaktadır. Hatta çok yakın zamanda diş fırçaları sadece elektrikli değil akıllı da olacak. Bu yeni nesil “akıllı diş fırçaları” sadece ağzınızı temizlemekle kalmayıp bunu monitorize de edecek ve size ve diş hekiminize diş sağlığınız hakkında detaylı bilgi de sunacak.

Son olarak; hangi ürünü kullanırsanız kullanın, ağız sağlığınız için bu ürünleri doğru ve efektif bir şekilde kullanmanız gerektiğini unutmayın!

İlgili Yazı: Diş Macununun Tarihi