Spor yapmanın ağız sağlığınızı nasıl etkilediğini biliyor muydunuz ?
Egzersiz yapmak, genellikle tüm vücut sağlığımız için iyidir. Bununla birlikte, bazı durumlarda dişlerimiz için iyi olmayabilir. İşin aslı şu ki, yaptığınız spora ve yoğunluğuna da bağlı olarak, spor yapmanın ağız sağlığınıza hem negatif, hem de pozitif etkileri olabilir. Yazının geri kalanında size bu konu hakkındaki temel bilgileri vereceğim.
Negatif Korelasyon
Ağır antrenman ve egzersiz yapan kişilerin genelde ağızları sağlıklıdır. Ancak İskandinav Tıp ve Bilim Dergisi’nde yayınlanan bir çalışma, şiddetli egzersizin vücuda faydası olabileceğini, ama tersine dişler için kötü olabileceğini gösterdi. Araştırmacılar, ağır antrenmanın diş problemlerini ilerletebileceğini buldular– üstelik genelde beklenmedik şekillerde. Sporcular, diş erozyonları ve egzersize bağlı çürükler(veya oyuklar) için daha yüksek risk altındadır. Çalışmalar, “Tükürük parametrelerindeki yüke bağlı değişikliklerin, spor diş hekimliği alanında risk uyarlamalı koruyucu yöntemlere duyulan ihtiyaca işaret ettiğini” belirtmiştir.
Bu nedenle, sporun neden diş sağlığına zararlı olduğunu daha iyi anlamak için, Almanya’daki Heidelberg Üniversitesi Hastanesi diş hekimliği okulundaki araştırmacılar ve diğer kurumlar, 35 triatlet ve farklı yaş ve cinsiyetteki 35 sağlıklı ama spor yapmayan yetişkini çalışmaya dahil ettiler. Katılımcıların her birinin beslenme şekilleri, tipik hijyen rutini ve egzersiz alışkanlıkları hakkında bir anket doldurmaları gerekiyordu.
Çalışmada, tüm katılımcılar sessizce bekledikten sonra tam bir sözlü sınav için diş laboratuvarını ziyaret ettiler. Bunun üzerine, 35 dakikalık yorucu bir koşuyu tamamlayan sporcuların 15’inden birkaç kez tükürük örneği alındı.
Araştırmacılar, farklı grupların dişleri ve tükürüklerini bir kez kıyasladıktan sonra, bazı ilginç sonuçlar buldular. Kontrol sonrası karşılaştırıldığında, araştırmacılar sporcuların diş minesinde çok daha fazla aşınmaya rastladılar. Elde ettikleri sonuçsa şuydu: Bir sporcunun egzersiz ve antrenman yapmak için harcadığı saatler ne kadar fazla olursa, dişlerinde aşınma ve çürük oluşumu riski de o kadar fazla oluyor.
Sporcularda Görülen Diş Sorunlarının Ana Nedenleri
Sporcu içecekleri: Birçok sporcu, sporcu içeceklerini veya enerji içeceklerini içerek vücutlarının nem dengesini sağlamayı tercih eder. Her ne kadar bu içeceklerde bulunan elektrolitler, vücudunuzun bir yandan antrenman sırasında ısınmasına ve nemli kalmasına yardımcı olsa da, dişlerinize de bazı etkileri olur. Aslında, çalışmalar sporcu içeceklerinde çok fazla asit bulunduğunu ve bunun zararlarının sadece 5 günlük düzenli tüketimden sonra ortaya çıktığını tespit etmiştir. “Genç yetişkinler bu içeceklerin spor performanslarını ve enerji seviyelerini geliştireceğini ve kendileri için diğer gazlı içeceklerden daha iyi olduklarını düşünürler.” diyor, çalışmanın baş yazarı MPH, BDS, MS, Poonam Jain: “Bu hastaların çoğu, bu içeceklerle aslında dişlerini asitle yıkadıklarını öğrendiklerinde ise çok şaşırırlar.” Sporcunun diş problemlerini artıran diğer bir faktör de bu içecekleri nasıl içtiğidir. Antrenman boyunca devamlı bu içeceklerden içmek, dişlerin zararlı şekere ve asitlere sık sık maruz kalmasına neden olarak diş çürümelerine yol açar.
Ağızdan nefes almak: Yoğun egzersiz sırasında, insanlar açık bir ağızla yoğun şekilde nefes alırlar. Ağızdan nefes almak ağzı kurutur, tükürük akışını azaltır ve bakteri oluşumuna ortam yaratır. Bu karışıma bir de asidik sporcu içecekleri eklemek, bir sporcunun dişleri için işleri daha da kötüleştirmekten başka bir işe yaramaz. Yukarıda bahsettiğim çalışma aynı zamanda ağızdan nefes almanın diş çürümesinde rol oynadığını da göstermiştir. Araştırmacı Cornelia Frese de bunun, diş minesi aşınması ve çürüklere yol açabileceğini söylüyor: “Sporcular ağır egzersiz sırasında ağızlarından nefes alıyorlar. Ağız kurur ve normal olarak dişleri koruyan tükürük daha az üretilmeye başlanır.” Bu yüzden de, sporcular diş sorunları için daha yüksek bir risk altındadır.
Darbe almak: Boks, judo gibi spor dallarında dişler için koruyucu plaklar kullanmak gerekir, bunlar sayesinde beklenmedik bir darbe alındığında dişlerin kırılması ve zarar görmesinin önüne geçilebilir.
Spor Yapmanın Ağız Sağlığına Olumlu Etkileri
Düzenli spor yapmak, diş eti hastalıklarını önler: 2005 yılında Diş Hekimliği Dergisi’nde yayınlanan bir çalışma, düzenli egzersizin periodontitis(diş eti hastalığı) riskinin azaltılmasına yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur. Fiziksel aktivite ve diş eti hastalıkları arasındaki ilişkiyi araştırdıktan sonra, düzenli egzersiz yapmanın diş eti hastalık riskini azalttığı sonucuna ulaşıldı. Aslında, düzenli olarak egzersiz yapan ve hiç sigara içmemiş olan kişiler, düzenli fiziksel aktivite yapmayanlarla karşılaştırıldığında, periodontitise sahip olma olasılıklarının %54 daha az olduğu bulunmuştur. Ulusal Sağlık ve Beslenme Anketi, kısmen aktif kişilerin bile(haftada 3 kez veya daha az egzersiz yapan kişiler), diş eti hastalığına sahip olma risklerinin egzersiz yapmayanlara göre %33 daha az olduğunu buldu.
Vücut kitle indeksi ve ağız sağlığı arasındaki korelasyon: Vücut kitle indeksi, ağız sağlığınız için gerçekten çok önemlidir. Vücut kitle indeksini sağlıklı aralıkta tutmak, ağız sağlığı için de faydalıdır. Hipertansiyon ve diyabet gibi obezite ile ilişkili sağlık sorunlarının ağız sağlığının bozulmasına katkıda bulunduğu bilinmektedir. Aslında, Florida Üniversitesi Periodontoloji Dergisi’nde yapılan bir çalışmada, kilonun diş sağlığına olan etkisini bulmak için bir çalışma yapılmıştır. Araştırmacılar, her katılımcının ne kadar sağlıklı olduğunu değerlendirmek için vücut kitle indekslerini, vücut yağ yüzdelerini ve oksijen tüketimini araştırdı. Araştırmaya göre, normal kilolu olan, önerilen ölçüde egzersiz yapan, kaliteli ve sağlıklı beslenen bireyler, bu sağlığa yararlı davranışların hiçbirine sahip olmayan bireylere kıyasla %40 daha az diş eti hastalığına sahipti.
Egzersiz Yapmak, Ağız Sağlığınıza Zarar Vermek Zorunda Değil
Evet, egzersiz yapmak ağız sağlığımızla ilgili bazı olumsuzluklara neden olabiliyor. Fakat buna rağmen, formda kalmak için dişlerinizle ilgili bir bedel ödemek zorunda değilsiniz. İşte size düzenli egzersiz sırasında dişlerinizi korumak için takip edebileceğiniz bazı ipuçları…
Alternatif nemlendirme: Egzersiz sırasında bolca terlediğimiz için elektrolit değişimi gereklidir. Bununla birlikte, vücudun nem dengesini tekrar sağlamak için alternatif yollar, dişleri aşındıran sporcu içeceklerini içmekten daha iyidir. Aslında, enerji ve sporcu içecekleri, vücudunuzun yakıt ikmali yapmasına yaramayan birçok gereksiz içerik barındırır ve bu tamamen ticaridir. İşte daha iyi, doğal içecek seçenekleri:
Su: İçme suyu, fiziksel aktiviteler sırasında vücudun nem dengesini korumak için harika bir içecektir. Daha sağlıklı hale getirmek, daha fazla mineral almak, biraz lezzet katmak ve elektrolitleri yenilemek istiyorsanız, içine birkaç damla limon veya bir tutam kaya tuzu ekleyebilirsiniz.
Hindistan cevizi suyu: Katkısız doğal Hindistan cevizi suyu da son derece sağlıklı bir seçenektir. Sadece çok nemlendirici olmakla kalmaz, aynı zamanda anti-inflamatuar özelliklere de sahiptir. Ayrıca glukoz ve insülin seviyelerini dengelemeye yardımcı olur.
Burundan nefes alma: Ağızdan nefes almak, yukarıda da bahsettiğim gibi ağzınızı kurutarak diş çürüğü riskini artırabilirken, burundan nefes almak dişlerinizi koruyabilir ve daha fazla fizyolojik avantaja sahiptir. Örneğin, burnunuzdan nefes aldığınızda, burnunuz ve sinüs zarlarınız nitrik oksit üretir, bu da akciğerlerin oksijen emme kapasitesini önemli ölçüde artırır ve kan basıncını düşürür.
Buteyko Solunum Yöntemi: Bu nefes alma yöntemi, insanların daha verimli nefes almasına yardımcı olmak isteyen bir Rus doktor tarafından geliştirilmiş ve onun ismini almıştır. Eğitim ve uygulamayla, kendinizi egzersiz sırasında bile burnunuzdan nefes almaya alıştırabilirsiniz. Daha ayrıntılı bilgi için, bu yöntemi internette araştırabilirsiniz.
Sağlıklı Diş Rejimi: Sağlıklı diş rejimine bağlı kalmak aynı zamanda genel ağız sağlığınızı da korur. Yapmanız gereken bazı şeyler şunlardır:
*Dişlerinizi günde en az iki kez fırçalayın.
*Düzenli olarak diş ipi kullanın ve alkolsüz gargara yapın.
*Dişlerinizi düzenli olarak temizletin ve diş hekimi muayenelerinizi aksatmayın.
Egzersiz yapmanın diş sağlığınızı ne şekilde etkilediğinin farkında olduğunuz sürece, risk yaratan durumlardan kaçınabilirsiniz. Böylece tüm vücudunuzu sağlıklı tutmak için motivasyonunuzu koruyabilirsiniz.
Fotoğraf: Kurt Rietzler, Lisans: CC BY-ND 2.0
